پوشش زنان لر

پوشش زنان لر نمادی از هویت و فرهنگ این دیار
پوشاک زنان لر بنا به موقعیت اجتماعی، اقتصادی و از طرفی شرایط سنی از ویژگی‌های مشخصی برخوردار است. پوشاک زنان جوان لر با پارچه‌های الوان در رنگ‌ها و طرح‌های شاد با سربندهای زیبا و رنگی می‌باشد كه البته این تنوع رنگی همراه با تزئینات آن به وضعیت اقتصادی خانواده بستگی دارد. زنان مسن‌تر پارچه‌هایی به رنگ تیره و طرح‌های ساده و سربندی سیاه و سفید را ترجیح می‌دهند.
روسریهای زنان لر که در زبان محلی به آن ” گل ونی ” می‌گویند . زیبائی خاصی به سر زنان لر می‌دهد . این روسریها که معمولاً ابریشمی می‌باشند و در طرح‌ها و رنگهای مختلف به کار می‌روند . با گره زیبائی به دور سر پیچیده می‌شود گوشه‌های آن هم به صورت آویزان بر پشت سر قرار می‌گیرد . پیراهن زنان لر دارای برشی ساده ، بلند و گشاد است با طرح‌های گلدار و رنگهای الوان . شلوار پوشاک زنان لر از لحاظ ترکیب و جنس پارچه دو قسمتی و دو رنگی است . معمولاً از دمپا تا حدود بالای زانو، پارچه ساده با نقشبندی و نواردوزی شده است و قسمت بالاتر به رنگ دیگر و گلدار می‌باشد . قسمت‌های دیگری بر روی پیراهن زنان قرار می‌گیرد از جمله ” کلنجه ” کت مخملی که در جلوی بدن بسته نمی‌شود ، بقیه و لبه‌های دم آستین و دور شکاف آن یراقدوزی و نواردوزی شده است . ” سرداری ” که پوششی است بلند تا به پشت پا ، جلوی آن بدون دگمه است با آستینی تا آرنج که اغلب از مخمل با الوان مشکی ، سبز و قرمز تهیه می‌شود . دوره‌های آستین و دامن آن به پهنای دو تا سه انگشت یراقدوزی و نواردوزی شده است . ” کت ” که نیم تنه را می‌پوشاند ، نواردوزی ندارد و با دکمه در جلو بسته می‌شود . ” جلیقه ” که همیشه باز است و دکمه ندارد و در قسمت جلوی آن یراقدوزی ، سکه دوزی شده است .
پیراهنهای رنگارنگ و دارای پوشش زنان لر
پیراهن زنان لر دارای برشی ساده، بلند و گشاد با طرحهای گلدار و رنگهای متنوع است. لباس زنان لر دارای قسمت‌های مختلفی چون “کلنجه” ، “سرداری” یا “کمرچین” و “جلیقه” است.

“کُلَنجَه: کلنجه” کت مخملی است که بر روی پیراهن زنان لر پوشیده می‌شود و یقه و لبه‌های دم آستین و دور شکاف آن یراقدوزی و نواردوزی شده است .این پوشش نیم تنه بدون آستین و دکمه است که از پارچه مخمل به رنگ‌های روشن و معمولاً قرمز و زرد دوخته می‌شود. حاشیه‌های جلوی کلنجه را با نوار و یراق‌های رنگی کرمک‌دوزی می‌کنند و جلوی سینه آن را تا پایین به وسیله سکه‌های نقره‌ای گوشه‌دار زینت می‌دهند.

“سرداری: که پوششی است بلند تا به پشت پا، جلوی آن بدون دکمه است با آستینی تا آرنج که اغلب از مخمل با رنگهای مشکی، سبز و قرمز تهیه می‌شود. دوره‌های آستین و دامن آن به پهنای دو تا سه انگشت یراقدوزی و نواردوزی شده است.

“کت: که نیم تنه را می‌پوشاند، نوار دوزی ندارد و با دکمه در جلو بسته می‌شود. “جلیقه ” که همیشه باز است و دکمه ندارد و در قسمت جلوی آن یراقدوزی و سکه دوزی شده است.

“شاوال یا پاپوش: شلوار یا به زبان محلی لرستان “شاوال” عبارت است از زیر جامه ای لیفه دار یا کمری دار به مدل شلوارهای کردی از پارچه‌های الوان رنگی که زیر پیراهن می‌پوشند .این پوشش شلواری از پارچه مشکی و محکم است. دمپای این شلوار معمولاً تنگ و چسبیده به مچ پا است و گاهی بریدگی چند سانتی‌متری آن به وسیله پولک و یا سکه‌ای بسته می‌شود. در قسمت کمر شلوار از کش استفاده نمی‌شود و غالباً به وسیله یک بند ضخیم پنبه‌ای و یا پشمی آن را به کمر می‌بندند..
شلوار زنان لر از لحاظ ترکیب و جنس پارچه دو قسمتی و دو رنگی است به طوری که از دمپا تا حدود بالای زانو، پارچه ساده با نقشبندی و نواردوزی شده است و قسمت بالاتر به رنگ دیگر و گلدار است

“کِراس یا جُومَه: جومه یا کراس به عنوان تن‌پوش اصلی زنان لر شناخته می‌شود که عبارت است از پیراهن بلندی از پارچه‌های گلدار و رنگی که اندازه و بلندی آن تا روی پا می‌باشد و آستین‌های بلند و گشاد دارد. بریدگی کم یقه آن به وسیله پولک و اغلب با یک سکه کوچک نقره‌ای بسته می‌شود.

“بال کُل (بال= آستین، کل= کوتاه): این پوشش عبارت است از لباس آستین کوتاه مخملی اغلب به رنگ‌های مشكی، سبز و قرمز که معمولاً روی پیراهن می‌پوشند و اندازه آن تا سر زانو و آستین‌هایش نیز تا زیر آرنج است. سر آستین‌ها و حاشیه جلوی آن را کرمک‌دوزی می‌کنند. این لباس بدون دکمه و جلو باز است و در برخی مناطق لرستان به نام سَرداری نیز شهرت دارد.
“یال: این پوشش کت مخملی است که نوعروسان و زنان جوان لرستانی عموماً هنگام مراسم شاد همچون عروسی‌ها از مخمل قرمز به تن می‌کنند. معمولاً بانوان و زنان مسن رنگ مشکی و سرمه‌ای آن را به تن می‌کنند.

“آژیه یا آجیده: این پوشش گیوه‌ای مخصوص می‌باشد که زیره آن که چند لایه چرم خالص و آجدار بوده است را هنرمندانی به نام آژیه کَش آماده و پرداخته می‌کردند و رویه آن را زنان می‌بافتند. رویه این گیوه از نظر بافت به دو نوع مشخص زنانه و مردانه تقسیم می‌شد. این پای‌افزار از جمله سوغات بسیار مشهور و مرغوب خاص لرستان نیز بوده است.

“سَروَن: حجاب و پوشش گیسوان عروسان لرستانی را به وسیله چارقدهای ظریف و نازک گلدار ابریشمی در رنگ‌های مختلف می‌پوشانند و به نحو خاصی سر عروس را با چند تخته از چارقدها می‌بندند و دنباله آن‌ها را از پشت سر آویزان می‌کنند. جلوی سرون را به وسیله قطعه‌های طلا، نقره یا مهره‌های نفیس و زیبا تزئین می‌کنند. نوع رنگی این چارقدها را با تخت مشکی که دختران و زنان جوان از آن استفاده می‌کنند، گُل وَنی و ساده و بزرگ‌تر آن‌ها را که حاشیه‌های رنگی و ریشه‌دار هستند کَت می‌گویند که اغلب سرون بانوان لر از این نوع است.
” تره: تره پارچه ابریشمی مخصوصی است که زنان لر به سر می‌بندند و به نام ساوه نیز خوانده می‌شود. تره را زنان لر در حالت عادی می‌بندند و برای شرکت در مراسم و جشن نوعی از آن را به نام گل ونی روی تره می‌بندند.