ایل بیرانوند

ایل بیرانوند یکی از طوایف لک ایران  و از طوایف پیشکوه است.تمرکز سکونت بیرانوندها در استان‌های لرستان، خوزستان و ایلام است که در خرم‌آباد، بیران شهر، بروجرد، دهلران،دره شهر و قسمت‌هایی از خوزستان متمرکزتر از سایر مناطق هستند.

تاریخ

تبارشناسی

بر اساس گفته‌های محلی، بیرانوندها از نسل مردی عرب از ساکنان حجاز هستند که این فرد پس از سکونت در لرستان و ازدواج با دختر یک خان دارای دو فرزند پسر به نام‌های بیران و باجول شد که از نسل آنها ایل‌های باجلوند و بیرانوند به وجود آمده است که با توجه به سفر راولینسون به لرستان در حالی که تنها پنج نسل پس از بیران (جد بزرگ بیرانوندها) می‌گذشته این گفته‌های محلی از اساس نادرست است.

دوره زندیه

بیرانوندها به همراه باجلوندها از جمله ایل‌های لرستان بودند که در شکل گیری حکومت زندیان، به کریم‌خان زند کمک کرده و همراه وی به شیراز رفتند اما پس از انقراض سلسله زندیه به لرستان برگشتند و در هرج و مرج اوایل حکومت قاجار به تصرف املاک سایر ایل‌ها پرداختند.

دوره قاجار

پس از انقراض سلسله زندیه بیرانوندها به لرستان بازگشتند و چون در آن زمان آقامحمدخان قاجار، چگنی‌ها را از منطقه هرو به نواحی قزوین تبعید کرده بود. ایل همراه با سگوندها به تصرف املاک سایر ایل‌ها پرداختند.

دوره پهلوی

بیرانوندها در کنار سگوندها، پاپی‌ها و چگنی‌ها در شورش سال ۱۳۰۲ علیه نیروهای دولتی حکومت پهلوی شرکت داشتند که نتیجه شورش سرکوب و شکست عشایر لر بود.

جغرافیای سکونت

سکونتگاه مرکزی ایل، بیران شهر است اما مردمان بیرانوند علاوه بر این بخش در مناطق دیگری نیز پراکنده‌اند، از جمله در بخش مرکزی شهرستان خرم‌آباد، بخش‌هایی از شهرستان دوره، بخش الوار گرمسیری، بخش زاغه و دشت سیلاخور.

طوایف

ایل بیرانوند به دو شاخه اصلی آلاهینان (آلاینان) و دشائینان (دشی نو) تقسیم می‌شود که این دو شاخه خود دارای طایفه و تیرهای مختلف است. از جمله طوایف ایل بیرانوند می‌توان به این طوایف اشاره کرد:

• اصل مرز – دره چی – کدخدا علی‌پناه – میرحیاتی – زارعلی – کدخدا محمدجعفر – کدخدا الله – کدخدا مردعلی – سبزعلی – کدخدا ملااسدالله – منسها – جوبه‌وند – شمس‌الدین
• رادل – تاری‌ها – بی‌بی طلایی – چغلوند – شیخه – عباس‌قلی خان – خسروخان – جمشیدخانی – سهراب – زیدعلی – کدخدا ابوطالب – محمد قلیجان – محمدخان – مس‌وند – ساکی
• علی محمدخانی – شبان – سیاهوردی – حور مردای – میرزا خان

عده‌ای از بیرانوندها را حدود سال سال ۱۳۰۵ شمسی به ملایر، قم، ساوه و اطراف کاشان برای شهرنشینی کوچ داده‌اند.

تیره‌ها

دشائینان :  پیرداده – چقلوند – رش – شلکه(اهورا قربانی) – شعبان – شاهوردی – لری – دیوکان – دلیران

آلائینان:  مال اسد: مال قباد – کر – بارانی – زید علی – مهراب – ایمانقلی

کر: گلاب – عودعلی – یاسم – ماریف – کرسیاه

مهراب: صفر – چرم آرن – کوسه – زنجفیل – میخک – دارچین

مال قباد: یاراحمد – شمس الدین – سبزعلی – جوجه‌وند – چلوی

یاراحمد: متش – مصطفی‌وند – بور – تاری – نقیو- حسین بگ – بزن – اصل مرز

متش: نصیر – سلطان ویس – رشید – باله – حسنی – مطا

مصطفی وند: پیغمبری – بهرام قلی (خله‌وند) – شیخه – سیزده – شهولی

شمس الدین: سوزوار – باقر – علی قدم – میمون – سوخته

پوشش(لباس) بیرانوند

بیر ا نو ند ها ایلی بزرگ در لرستان

 پوشش ولباس بیرانوند ها خارج از دیگر ایلات لرستان نبوده است .