غار کلماکره

«کلماکره» به زبان محلي به معني جايگاه بز (کل کوهی) و انجير است.

اين غار در 20 کيلومتري شمال غرب شهرستان پلدختر واقع شده و از جنبه‌هاي طبيعي و فرهنگي، در زمره غارهاي باارزش کشور است. اين غار در يک منطقة تاريخي – باستاني در ارتفاعات معروف به کوه«مهله» و در يکي از دره‌هاي آن به نام «دره باغ» واقع شده است و از نظر ساختار در سازندهای آهکي دوره کرتاسه به وجود آمده و با توجه به تهنشست‌های رسوبی و آهکی فراوان، حاوی استالاکتيت (چکنده‌ها) و استالاگميت (چکيده‌ها)ی بسيار زيباست.

وجود همين ساختارهاي طبيعی، عظمت و زيبايي خاصي به آن داده است. تالارها و حفره‌ها و شکاف هاي متعدد ايجاد شده در غار، فضايي اسرارآميز به آن داده و بيننده را به تحسين و اعجاب وا مي‌دارد. اين غار از ديدگاه ارزش فرهنگی و باستان‌ شناختی نيز غاری با اهميت و باارزش محسوب مي‌شود و از نظر آثار تمدن‌هاي باستاني بسيار غني توصيف شده است.
ارتفاعات کوه مهله قاعده يک مثلث فرضی را مي‌سازند که دو ضلع آن از رودخانه «سميره» و «کشگان» تشکيل شده است. اين مثلث از نظر تجمع و تعدد مراکز سکونتي انسان‌هاي پيشين و وجود تپه‌ها و محوطه‌هاي باستاني و تاريخي، غنايي فوق‌العاده دارد و در ادوار پيش از تاريخ و در دوره هاي تاريخي به ويژه عيلامي، پارتي و ساساني رونق و اعتبار فراوان داشته است. در غار مورد بحث، به ويژه در قسمت مدخل و تالار و ورودي آن، آثار و بقاياي حيواني و انساني به وفور ديده مي‌شود که حاکي از سکونت گاه و بي‌گاه انسان‌ها در اين غار است.
در وضع فعلي به نظر مي‌رسد که غار فاقد راه‌هاي ورودی است و اجباراً بايد از شيوه‌های کوه‌نوردی و سنگ‌نوردي براي رسيدن به آن استفاده کرد. راه ورود به غار در گذشته‌ها آسان‌تر بوده؛ اما به نظر مي‌رسد بر اثر فرسايش کوه يا وقوع زلزله، رابطه آن با بيرون قطع شده است. آثار اين حادثه طبيعي در داخل غار نيز آشکارا ديده مي‌شود. دهانه و بخشي از تالار اولي غار را، سنگ‌هايي که از سقف آن فروريخته، فرا گرفته‌اند.
سفال‌ها و قطعات پراکنده در داخل غار، هيچ اشاره‌ای به سکونت‌های دوره پيش از تاريخ و عصرهاي غارنشيني ندارند. شايد لايه‌هاي کهن‌تر که در زير لايه‌هاي ناشي از رسوبات کربنات کلسيم که سقف و ديواره‌هاي تالارهاي دوم، سوم، چهارم و پنجم غار را پوشانده‌اند، و يا در زير لايه‌هاي فروريخته، آثاری باشد که مدفون شده‌اند. اما آثار زيستی و سطحي موجود، همگي اشاره به رد پاي تمدن‌های تاريخي ايران به ويژه تمدن‌هاي پارتی و ساسانی دارند. سفال‌هاي پراکنده در سطح غار و خمره‌هاي بزرگي که قشري از رسوب‌هاي آهکي آن‌ها را سفيدپوش کرده است، در مقايسه با سفال‌هاي مشابه و هم دورة خود مي‌توانند تاريخ تقريبی و زمان سازندگان هنرمند خود را بنمايانند. بيش‌تر خمره‌ها از نوع نقش افزوده يا «استامپی» دورة پارتي و ساساني‌اند که با سفال‌های تپه گيان نهاوند و بعضي سفال‌هاي منقوش به دست آمده از شوش شباهت دارند. برخي از آن‌ها نيز، سفال‌های ساده دوره عيلام جديد هستند.
به هر حال، اين غار با توجه به وضعيت آن، نمي‌توانسته است در دوره‌های تاريخی، پيوسته به صورت مسکوني مورد استفاده باشد و به نظر مي‌رسد در هنگام حمله و جنگ، به صورت پناهگاه و مأمن، مورد استفاده ساکنان دامنه‌هاي کوه «مهله» و کناره‌های «سيمره» و «کشگان» قرار می گرفته است. ظاهراً در برخی دوره‌ها نيز، مخالفان و ياغيان، عليه نظام موجود و حکومت‌هاي مرکزي، از آن استفاده مي‌کرده‌اند.
با انجام پژوهش‌های باستان شناختی، مي‌توان به بسياری از مجهولات موجود در زمينه تاريخ‌ گذاري اين غار و منطقه پاسخ داد.

یافته های غار

تعداد زیادی اشیا نفیس با قدمت تاریخی فراوان در کاوشهای غیر مجاز از این غار به دست آمده اند که در موزه های اروپایی مانند لوور و موزه بریتانیا و نیز آمریکایی مانند موزه متروپولیتن نیویورک نگهداری می شوند. این اشیاء شامل پیکره ها، بشقاب‌ها و تکوک‌های نفیس هستند. در سالهای اخیر، برخی از اشیای دزدیده، توسط نیروهای اطلاعاتی کشف شده و در اختیار سازمان میراث فرهنگی کشور قرار گرفته اند. این اشیا در موزه ایران باستان در تهران و نیز در موزه قلعه فلک الافلاک در خرم آباد نگه داری می شوند