لرستان

لرستان سرزمین قوم لر در جنوب غربی ایران قرار دارد و در عهد مغول تحت عنوان لر بزرگ و لر کوچک شناخته میشد. اما از زمان صفویه به بعدمنطقه لر بزرگ به بختیاری و کهکیلویه موسوم گردید. از اوایل قرن هیجدهم اتحادیه ممسنی ناحیه شولستان را به تصرف خود در آورد و در نتیجه سومین منطقه لرنشین بین کهیلویه و شیراز بوجود آمد . منطقه لر کوچک نیز از قرن شانزدهم (میلادی )به بعد به لرستان معروف گردید و برای احتراز از اشتباه آنجا را لرستان فیلی خئاندند. لرستان فیلی در قرن نوزدهم بدو منطقه پشتکوه و پیشکوه تقسیم شد. حد میان دو منطقه کبیر کوه است. امروزه لرستان در اصطلاح فقط شامل پیشکوه است و پشتکوه را سرزمین فیلی ها می نامند.(این منطقه در استان خوزستان واقع شده است)

مناطق کهکیلویه و ممسنی اکنون از مناطق استان فارس بشمار می آید و مرکز ممسنی ها فهلیان است.منطقه کهکیلویه ( کوه جیلویه یا کوه گلو )از ناحیه باشت واقع در غرب فهلیان تا بهبهان امتداد دارد و شهر بهبهان مرکز عمده طوایف کهکیلویه است.

طوایف لر منطقه کهکیلویه حتی تا کناره های خلیج فارس پراکنده هستند. تا کنون منطقه کهکیلویه  و منطقه  ای که بین کهکیلویه و بختیاری است بطور شایسته مورد برسی قرار نگرفته است. رودهای عمده کهکیلویه عبارت است از آب شیرین که از بهم پیوستن رود خیر آباد و رود زهره تشکیل یافته و مسیر آن در قسمت سفلی از طریق زیدان و هندیان و آب کردستان ( یا جراحی )امتداد می یابد. در مسیر بعدی یک شاخه از آن به کارون می پیوندد و شاخه دیگر بطرف دورک روان است.

سرزمین بختیاری از چهارمحال ( غرب اصفهان ) تا شوشتر گسترش می یابدو از طرف جنوب به کهکیلویه , از شمال به سر حد شمالی لرستان ( اشتران کوه ) محدود است. ولی بختیاریها در فریدن-بروجرد, بر برود جابلق و نواحی اطراف بروجرد سکونت دارند ( پیش از سال  ۱۸۴۰ محمد تقی خان چهار لنگ در نواحی بروجرد تعداد زیادی روسستا خریده بود ). بطور کلی سرزمین بختیاری شامل منطقه بین قسمت سفلی حوضه زاینده رود و رود کارون ( تا بالای شوشتر )است.در مرکز بختیاری کوهرنگ به ارتفاع ۱۲۸۰۰ پا قرار دارد که آبریز بین خلیج فارس و قسمتمرکزی فلات ایران را تشکیل میدهد.سرزمین بختیاری بوسیله رود دز از لرستان جدا می شود.

لرستان ( پیشکوه )محدود است از شرق به آب دز, از شمال به سلسله کوه های چهل نابالغان  و کوه گرو ( که لرستان را از نهاوند و سیلاخور جدا می کند ) از جنوب به رود کرخه (صیمره) و پشتکوه و از شمال غربی به هرسین ( در استان کرمانشاه). کرخه یا صیمره بزرگترین رود در لرستان است کهکه از پیوستن چند رود به وجو.د آماده است.

یکی از رودهای فرعی که از سوی چپ به کرخه میریزد رود کشکان است( راولینسون آنرا کشکن نامیده است ) که از دو شاخه شمایلی و جنوبی تشکیل شده است. سرچشمه شاخه شمالی هرو-الشتر و خاوه است. شاخه جنوبی بوسیله کوه یافته از شاخه شمال گسسته از میان شهر خرم آباد می گذرد ( و به همین نام خوانده می شود). پیوستن دو شاخه شمالی و جنوبی در نزدیکی تنگ کلهر رود کشکان را تشکیل می دهد که بستر آن به سوی جنوب غربی است. در فاصله ای دورتر  در نزدیکی افرینه آب های کوگان , و طائی که از کوه هفتاد پهلو (هشتاد پهلو )و سراشیبی قسمت شمالی کوه گرد سرچشمه می گیرد به کشکان می پیوندند. اندکی پایین تر  مادیان رود نیز از سوی غرب به کشکان می ریزد و سرانجام این رود در محل پل گامیشو به کرخه می پیوندد. بغیر از رود کشکان رودهای فرعی کوچکتری در مشرق پل گامیشو به کرخه میریزند که عبارتند از  آب تنک فنی, آب للم و آب زال. آب زال که شاخه آن آب انارکی است از کوه گرد سرچشمه میگیرد.

آگهی ما از کناره راست رود دز بسیار اندک است. بالارود  و قیر آب که سرچشمه آنها در فاصله نسبتا زیاد در سمت شمال قرار دارد در غرب رود در جریان هستند. آبد بالارود در فاصله بین دزفول و شوش به رود دز میریزد.رود ک.ل آب که از منگره سرچشمه میگیرد بعلت قله های بلندی که چونان باروئی دو سوی  آنرا فرو گرفته باعث شده که حوضه رود بالارود  از رود زال جدا شود. دشت صحرای لورکه در شمال دزفول و در جنوب قیر آب قرار دارد در قدیم کاملا پاریاب بوده است. در قیرآب دو چشمه نفت وجود دارد که دیرباز ساکنان آنجا با آن آشنایی داشته اند.احتمالا قیر آب همان محلی است که داریوش دسته ای از یونانیان را در آنجا اسکان داده بود.

در قسمت داخلی لرستان سلسله کوههائی وجود دارد که از سوی شمال به جنوب شرقی امتداد یافته اند (جهت این کوهها با سایر کوههای ایران یکسان است). این کوهها در امتداد هم است و ارتفاع برخی از آنها تا ۹۰۰۰ پا می رسد